Tarihin Akışını Değiştirecek Sabah: 16 Mayıs 1919
16 Mayıs 1919 sabahı İstanbul Şişli'de, Halaskargazi Caddesi'ndeki üç katlı pembe boyalı evde tarihin akışını değiştirecek son hazırlıklar yapılıyordu. Mustafa Kemal Paşa, o sabah normalden erken uyanmış, son altı ayda planladığı kurtuluş operasyonunun artık başlama zamanının geldiğini biliyordu. Yolculuğun hazırlıkları, 16 Mayıs'a kadar Mustafa Kemal Paşa'nın Şişli'deki evinde sürdü.
Bu ev, sadece bir konaklama yeri değil, Modern Türkiye'nin doğacağı yerdi. Modern Türkiye ve Türk Demokrasisi'nin doğduğu yerdir. Burada geçen altı aylık süreçte, ülkenin kurtuluş reçetesi yazılmış, yeni Türk devletinin planları yapılmıştı.
Şişli'deki Evdeki Son Geceler ve Hazırlıklar
Stratejik Planlamaların Merkezi
Mustafa Kemal arkadaşlarıyla bu evde sık sık toplandı. Samsun'a hareket ettiği gün, 16 Mayıs 1919'a kadar bu evde oturdu. Son haftalarda ev adeta bir karargah haline gelmişti. Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, İsmet İnönü, Rauf Orbay, Refet Bele gibi gelecekteki Milli Mücadele komutanları bu evde gizli toplantılar düzenliyordu.
İsmet Bey'le de görüşmüştü. İsmet Bey Harbiye Nazırlığı'nda Müsteşar olarak görevli bulunuyordu. Bu görüşmede Mustafa Kemal, masa üzerine yaydığı bir haritanın başına İsmet Bey'i getirerek "Anadolu'ya gitmek için en iyi yolun hangisi olduğunu ve bir direniş hareketine girişmek için en elverişli bölgenin hangisi olduğunu" sormuştu.
Son Haftalardaki Yoğun Tempo
Son günlerde ev, sürekli gelen giden subaylarla hareketliydi. İstanbul'da; Ali Fuat Paşa, Kazım Karabekir Paşa, İsmet Bey, Rauf Bey, Refet Bey ve Ali Fethi Bey gibi Millî Mücadele'de görev alacak isimlerle düşünce alışverişinde bulunur. Her gece süren toplantılarda ülkenin durumu analiz edilir, çözüm yolları aranırdı.
Mustafa Kemal, bu dönemde Altı aylık sürede Padişah Vahdettin'le, 'Cuma Selamlığı' dâhil, toplam altı kez görüşür. Bu görüşmelerde durumu değerlendirirken, gerçek niyetini gizlemeyi başarmıştı.
16 Mayıs 1919: Kritik Günün Saatleri
Sabah Saatleri: Son Koordinasyon
16 Mayıs sabahı Mustafa Kemal, her zamanki gibi erken saatte uyandı. Önce yaver Cevat Abbas ile görüştü, sonra kaptanla son koordinasyonu yaptı. Bandırma Vapuru'nun kaptanı İsmail Hakkı Bey'i makamına çağırtarak yolculuk hakkında bilgi almış ve ertesi gün öğle üzeri hareket edeceklerini bildirmiştir.
Sabah saatlerinde Mustafa Kemal Paşa 14 Mayıs 1919'da, kendisiyle birlikte Samsun'a gideceklerin listesini Savunma Bakanlığı'na göndererek, İngilizler'den vize alınmasını talep eder. 23 subay, 25 erbaş/er ve altı eyerli attan oluşan liste, 16 Mayıs 1919'da İngiliz İrtibat Bürosu'ndan vize alır.
Padişah ile Son Görüşme
Mustafa Kemal yola çıkmadan önce, 16 Mayıs'ta Padişah Vahdettin'le son kez görüşür. Bu görüşmede Padişah, Mustafa Kemal'e önemli sözler söylemiş, görevin önemini vurgulamıştı. Yolculuk öncesi VI. Mehmed ile görüştüğü ve padişahın kendisine şunları söylediği yazmaktadır
Bu son görüşmede Mustafa Kemal, görevinin sadece asayiş sağlamak olduğu izlenimini vermeyi başarmıştı. Ancak aklındaki gerçek plan çok daha büyüktü.
Şişli'deki Evde Aile ile Veda
Padişah'la görüştükten sonra Mustafa Kemal, son kez Şişli'deki evine döndü. Bu evde onu anası Zübeyde Hanım ve kız kardeşi Makbule Hanım bekliyordu. Şişli'deki evde, annesine ve kız kardeşine veda eder.
Bu veda anı, tarih yazıcıları tarafından farklı şekillerde aktarılmıştır. Şişli'deki evinde son gecesini annesi ve kız kardeşiyle geçiren Mustafa Kemal'e Samsun yoluna çıkmadan önce yaveri şöyle der: "Zat-ı devletlerinizin yaverleri olarak refakatinize memur edilmem sebebiyle bahtiyarım Paşa Hazretleri!"
Mustafa Kemal'in yaverine verdiği cevap çok anlamlıydı: "Hayır, dönmeyeceğiz çocuk! Validene ve kardeşlerine veda et. Dönmeyeceğiz!"
Zübeyde Hanım'ın Sezgileri
Zübeyde Hanım, oğlunun bu gidişinin farklı olacağını seziyordu. Zübeyde Hanım'ın yorgun ruhu, bu haberi taşıyamamıştı. Sabaha kadar uyuyamadı Kuran okudu, dua etti. O gece boyunca oğlu için dua etmiş, sabah ezanıyla birlikte son kez sarılmışlardı.
Günün ilk ışıklarıyla, vedalaşmak üzere kapıya geldiler. Son kez sarıldılar. Bu veda anı, bir annenin evladına son bakışı değil, bir milletin kurtarıcısına gönderdiği duaydı.
Bandırma Vapuru'na Gidiş Yolculuğu
Galata Rıhtımı'na Doğru
Galata rıhtımından bir motorla, Kızkulesi açıklarında bekleyen Bandırma Vapuruna gider. Şişli'den Galata Rıhtımı'na olan yolculuk, İstanbul'daki son anlarıydı. Mustafa Kemal kendisini "Bandırma Vapuru"na götürecek motora binmek üzere, Galata Rıhtımına doğru yola çıktı.
Kız Kulesi Açıklarında Transfer
Beşiktaş İskelesi'nden motor ile Kız Kulesi açıklarında vapura binmiştir. Bu transfer işlemi gizli yapılmıştı çünkü İngilizler yolculuğa şüphe ile yaklaşıyorlardı. Paşa'nın resmî görevi Samsun ve çevresindeki isyanları denetlemek olsa da, İngilizler yolculuğa şüphe ile yaklaşıyorlardı.
Bandırma Vapuru'ndaki Son Hazırlıklar
Yolculuk Ekibi ve Donanım
Paşa'ya yolculukta eşlik edecek 25 er ve erbaş, 8 müşavir ve kâtip, 21 gemi personeline ek olarak 22 kişiden oluşan karargâh dahil toplam 76 kişilik bir yolculuk olacaktı. Bu ekip, gelecekteki Milli Mücadele'nin çekirdeğini oluşturacaktı.
Vapur, Mustafa Kemal ve 18 askerle beraber 16 Mayıs 1919 tarihinde öğleüzeri İstanbul'dan Samsun'a doğru yola çıkmıştır.
Rotanın Planlanması
Kaptan olarak, Karadeniz'i iyi tanıyan İsmail Hakkı Kaptan görevlendirilmişti. Rotanın güvenliği için özel önlemler alınmıştı. Rotanın kıyıya yakın ilerlemesi ve bir tehlike durumunda Sinop'a yanaşması planlandı.
Gizli Maksadın Gerçek Boyutu
Müfettişlik Görevinin Ardındaki Plan
Mustafa Kemal'in resmî görevi 9. Ordu Müfettişliği olsa da, aklındaki plan çok daha büyüktü. Mustafa Kemal bir yandan vatanın kurtuluşu için sürekli Anadolu'ya geçme h arayışı içindeydi.
"Talih bana öyle müsait şartlar hazırlamıştı ki, kendimi onların kucağında hissettiğim zaman ne kadar bahtiyarlık duyduğumu tarif edemem. Bu sözlerle o anki heyecanını dile getiren Mustafa Kemal, fırsatın değerini biliyordu.
Son Altı Ayın Birikimi
Atatürk'ün Şişli günleri, vatanın kurtuluş reçetesinin yazıldığı ve yeni Türk devletinin planlandığı, tasarlandığı dönemdir. 13 Kasım 1918'den 16 Mayıs 1919'a kadar 184 gün, yani 6 ay kadar İstanbul'da kalır. Bunun 5.5 ayı Şişli'de geçer.
Bu altı ay boyunca hazırlanan planlar artık uygulamaya konulacaktı. Askerler için en belirgin örnek Mustafa Kemal'in yaşamının bir bölümüdür diyenlerin haklılığı, işte bu hazırlık döneminde ortaya çıkacaktı.
16 Mayıs'ın Türk Tarihi'ndeki Yeri
Dönüm Noktası Olarak 16 Mayıs
16 Mayıs 1919 tarihinde başlayan yolculuk tam üç gün sürdü. Bu üç günlük yolculuk, aslında Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçişin sembolik yolculuğuydu.
Hazırlıkların Önemi
Son altı ayda Şişli'deki evde yapılan hazırlıklar, sadece kişisel hazırlıklar değildi. Müzenin giriş katında Atatürk'ün doğumu, öğrenim yılları, ilk subaylık yılları, Trablusgarp, Balkan Savaşları (1911–1913), Heykeltıraş Hüseyin Gezer'in yaptığı Atatürk büstü, Çanakkale Savaşları, Mondros Mütarekesi ve Osmanlı devletinin durumunu (30 Ekim 1918) Milli Mücadele hazırlıkları ile ilgili belgeler ve bilgiler bulunmaktadır.
Yolculuğun Başlaması ve İlk Engeller
İngiliz Denetimi
Yolculuk günü vapur, Sirkeci Garı açıklarında İngilizler tarafından aramaya ve kontrole tabi tutulmuştu. Bu denetim, İngilizlerin şüphelerini gösteriyordu.
Rauf Bey'in Uyarısı
Vapur hareket etmeden önce Rauf Bey Mustafa Kemal'e vapurun işgal kuvvetlerine mensup bir torpido tarafından takip edileceğini ve batırılacağını haber aldığını belirtmiş fakat o, yolculuğun planlandığı gibi süreceğini söylemiştir.
Bu uyarıya rağmen Mustafa Kemal kararlıydı. Planlar yapılmıştı, geri dönüş yoktu.
Kaderle Buluşma
16 Mayıs 1919 sabahından öğlen saatlerine kadar geçen süre, Türk tarihinin en kritik saatlerinden biriydi. Şişli'deki evdeki son hazırlıklar, aile ile veda, Padişah'la görüşme ve Bandırma Vapuru'na biniş... Her detay, gelecekteki Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atılması için gerekli adımlardı.
Mustafa Kemal 16 Mayıs 1919 günü, 19 kişiyle denize açılır. Bu 19 kişi, gelecekte 82 milyonluk bir milletin kaderini değiştirecekti.
Bu gizli hazırlıklar gösteriyor ki, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkış tesadüf değil, altı aylık titiz bir planlamanın sonucuydu. Her detay düşünülmüş, her adım hesaplanmıştı. 16 Mayıs 1919 sabahı Şişli'deki evde yapılan son hazırlıklar, Modern Türkiye'nin doğuş anının gizli sahneleriydi.
19 Mayıs işgale karşı ulusal isyanın başladığı gündür. Ama bu başlangıç, 16 Mayıs sabahı Şişli'deki evde atılan son adımlarla mümkün olmuştu. O ev, sadece bir konut değil, özgürlüğün planlandığı, bağımsızlığın tasarlandığı kutsal bir mekândı.
