Bilim dünyasının en prestijli ödüllerinden biri olan Nobel Fizik Ödülü, bu yıl da heyecan yarattı. Makroskobik kuantum mekanik tünelleme alanındaki çalışmalarıyla öne çıkan John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis, ödülün sahipleri oldu. Çalışmaları sayesinde kuantum fiziği, atomaltı dünyadan çıkarak elektrik devresi gibi günlük sistemlerde de gözlemlenebilir hale geldi.
2025 Nobel Fizik Ödülü’nün sahipleri açıklandı. John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis, makroskobik kuantum mekanik tünelleme konusundaki çalışmalarıyla ödüle layık görüldü. Nobel Komitesi, ödülün gerekçesini “elektrik devresinde makroskobik kuantum mekanik tünelleme ve enerji kuantizasyonunun keşfi” olarak açıkladı.
Bu çalışmalar, kuantum fiziğinin atomaltı dünyadan çıkarılarak elektrik devresi gibi makroskobik sistemlerde de gözlemlenebileceğini ortaya koydu. Normal şartlarda kuantum etkiler yalnızca çok küçük ölçekte görülüyor.
Clarke, ödülün açıklanmasının ardından yaptığı telefon konuşmasında, "Resmen afalladım. Tabii ki bunun Nobel Ödülü'ne götürecek bir şey olacağı aklıma gelmemişti" dedi.
Ödül, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1,2 milyon dolar) olarak belirlendi. Ödül, üç bilim insanı arasında paylaştırılacak.
Bilim İnsanlarının Kariyerleri ve Çalışma Alanları
İngiliz asıllı fizikçi John Clarke, Berkeley Üniversitesi’nde görev yapıyor ve süperiletken cihazlar üzerine araştırmalar yürütüyor. Clarke, süperiletken sistemlerde sınırları zorlayan ölçüm teknikleri geliştirmede öncü bir isim.
Fransız fizikçi Michel H. Devoret, Yale Üniversitesi’nde çalışıyor ve elektrik devrelerindeki kuantum davranışlarını inceleyen alanın öncülerinden biri.
ABD’li fizikçi John Martinis ise Berkeley’de eğitim gördü ve doktora çalışmasında makroskobik kuantum tünelleme konusuna yoğunlaştı. Martinis, Google ile iş birliği yaparak süperiletken kübit yapıları üzerinden “kuantum üstünlüğü” hedefleyen projelere liderlik etti.
Kuantum Tünellemenin Önemi
Bilim insanları, süperiletken maddelerden küçük bir devre inşa etti. Bu devrede elektrik akışı klasik kurallara göre değil, kuantum mekanik kurallarına uygun olarak gerçekleşti. Elektronlar normalde geçemeyecekleri engelden “tünel açarak” geçti; bu olaya kuantum tünelleme deniliyor.
Ayrıca devredeki enerjinin sürekli değil, basamaklı şekilde değiştiği gözlemlendi. Kuantum tünelleme, günümüzde cep telefonları ve mikroçip teknolojisinin temel unsurlarından biri olarak işlev görüyor.
Geçmiş Yılın Kazananları
Geçen yıl Nobel Fizik Ödülü, yapay zekâ ve nöral ağ çalışmalarıyla Geoffrey Hinton ve John Hopfield’a verilmişti. Bu çalışmalar, günümüzde ödev, kod yazma ve bilimsel araştırmalarda kullanılan yapay zekâ teknolojisinin öncüsü oldu.
1901’den bu yana 118 kez Nobel Fizik Ödülü verildi. Önümüzdeki günlerde ise Kimya, Edebiyat, Ekonomi ve Barış alanlarındaki kazananlar açıklanacak.
