Hayli Gubbi, Etiyopya’nın en aktif volkanı Erta Ale’nin yalnızca 15 kilometre uzağında bulunuyor. Uydu görüntüleri, patlamanın önemli miktarda lav püskürttüğünü ve çevrede çökmelere yol açtığını gösterdi. Her iki yanardağ da Afrika ve Arap levhalarının birleştiği Doğu Afrika Yarığı üzerinde yer alıyor. Bristol Üniversitesi’nden Profesör Juliet Biggs, iki patlamanın bağlantılı olduğunu belirtti. Biggs’e göre Erta Ale sisteminin çökmesiyle lav ve gaz çıkışı Hayli Gubbi’den yön buldu.
Volkanik patlamaları hangi mekanizmalar tetikliyor
Lav; erimiş kaya, mineraller ve çözünmüş gazlardan oluşuyor. Gazların sıkışmasıyla artan basınç, lavın yüzeye çıkmasına yol açıyor. Birmingham Üniversitesi’nden Doç. Mike Cassidy’ye göre çoğu patlamayı tetikleyen, volkanın altına yeni lav gelişi.
Buzulların erimesi veya toprak kaymaları gibi yüzey değişiklikleri de patlamaya katkıda bulunabiliyor.
Aktif, uyuyan ve huzursuz yanardağlar
Hayli Gubbi, patlamadan önce “uyuyan” olarak sınıflandırılıyordu. Bilimsel tanıma göre:
-
Aktif yanardağ: Son 11 bin 650 yıl içinde en az bir kez patlayan volkanlar.
-
Uyuyan yanardağ: Şu an patlamayan ancak potansiyeli olanlar.
-
Huzursuz yanardağ: Yer altında lav birikimi, hareketlenme, gaz artışı ve küçük sarsıntılar görülen volkanlar.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’ndan Michael Poland, bu sınıfların katı kurallar olmadığını, bazı yanardağların binlerce yıl sonra bile yeniden faaliyete geçebildiğini belirtiyor.
Patlamaları tahmin etmek mümkün mü
Volkan patlamalarını öngörmek hâlâ kesin bir bilim değil. Ancak şu göstergeler yaklaşan patlamalara işaret ediyor: Sismik hareketlilik ve küçük depremler. Yüzeyde şişme veya deformasyon. Volkanik gaz salınımında artış. Isı değişiklikleri Uzmanlar özellikle uydu görüntülerinin devrim yarattığını belirtiyor. Prof. Biggs’e göre uydu teknolojisi sayesinde Hayli Gubbi gibi erişilmesi zor bölgelerde bile ısı ve yüzey değişimleri detaylı izlenebiliyor Büyük veri analizleri için yapay zekâ modelleri ve yüksek ısıya dayanıklı insansız hava araçları da giderek daha çok kullanılıyor.
Dünyanın en tehlikeli yanardağları hangileri
Doç. Cassidy’ye göre en tehlikeli yanardağlar, yoğun nüfusa ve kritik altyapıya yakın olanlar:
-
Rainier Dağı (ABD)
-
Campi Flegrei (İtalya)
Buna karşın dünyadaki aktif volkanların yalnızca %45’i düzenli şekilde izleniyor. En yoğun araştırmalar, Etna ve Yellowstone gibi iyi bilinen volkanlarda yapılıyor.
Hangi ülkede daha çok aktif yanardağ var
Smithsonian Enstitüsü’nün Küresel Volkan Programı’na göre aktif yanardağ sayıları:
-
ABD: 165
-
Japonya: 118
-
Rusya: 107
-
Endonezya: 101
-
Şili: 90
-
Etiyopya: 50
-
Papua Yeni Gine: 39
-
Ekvador: 36
-
Meksika: 35
-
İzlanda: 35
