Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde kazanılan Kurtuluş Savaşı’nın ardından 29 Ekim 1923’te ilan edilen Cumhuriyet, Türkiye’yi modern bir devlet olarak Türk devletleri arasındaki konumuna taşıdı. MSÜ Rektörü Prof. Dr. Erhan Afyoncu, bu anlamlı gün vesilesiyle arşivlerdeki önemli bir belgeyi sosyal medya hesabından paylaştı.
'Cumhuriyet' kelimesini biz bulduk
— Erhan AFYONCU (@eafyoncu) October 28, 2025
102 yıl önce 29 Ekim 1923'te Anayasa'nın birinci maddesi, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. İdare şekli halkın kaderini bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayalıdır. Türkiye Devleti'nin yönetim şekli Cumhuriyet'tir" şeklinde… pic.twitter.com/Sy8KPJWCDk
CUMHURİYET'İN İLAN BELGESİ
Prof. Dr. Afyoncu, paylaşımında Cumhuriyet’in ilanına dair şu ifadeleri kullandı:
"'Cumhuriyet' kelimesini biz bulduk. 102 yıl önce 29 Ekim 1923'te Anayasa'nın birinci maddesi, 'Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. İdare şekli halkın kaderini bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayalıdır. Türkiye Devleti'nin yönetim şekli Cumhuriyet'tir' şeklinde değiştirildi. Yeni bir devlet kurulmamış, bu yeni maddeyle yeni bir yönetim şekline ve anlayışına geçilmişti."
KLASİK ARAPÇA'DA YOK!
Afyoncu, Cumhuriyet kelimesinin kökenine de değinerek, Türklerin bu terimi Arapça kökenli “Cumhur” kelimesinden türettiğini şu sözlerle ifade etti:
"Cumhuriyet kelimesinin kökü Cumhur, yani halk kelimesi Arapça kökenlidir. Ancak 'Cumhuriyet' kelimesi klasik Arapça'da yoktur. Türkler tarafından türetilmiştir. Bu konuda bir araştırma yapan Bernard Lewis kelimenin 18. yüzyılın sonlarında "Cumhuriyya", yani Cumhuriyetçilik şeklinde ortaya çıktığını söyler. Bu dönemde Fransız İhtilali'nden dolayı Cumhuriyet'le ilgili terimler Türkçe'de sıkça kullanılmaya başlanmıştı. Cumhuriyet kelimesi halk hâkimiyetini ifade eder"
ATATÜRK'ÜN MİRASI
MSÜ Rektörü, açıklamasının sonunda Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü ve bağımsızlık mücadelesinde hayatını kaybeden şehit ve gazileri rahmetle andı:
"Cumhuriyet'in meşruiyet senedi halktır. Devlet halkın emrine girmedikçe hakiki manada Cumhuriyet olmaz. Cumhuriyet'in 102. yıldönümünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve milletimizin bağımsızlığı için mücadele etmiş olan bütün şehid ve gazilerimizi rahmetle anıyorum."
