Bugün Samsun’un en gözde ilçelerinden biri olan Atakum, sahil şeridi, üniversite gençliği ve modern yaşamıyla öne çıkıyor. Ancak bu bölge, uzun yıllar boyunca farklı bir isimle biliniyordu. Atakum’un geçmişteki adı Matasyon idi ve bu isim, bölge halkı tarafından kuşaktan kuşağa aktarıldı.
Matossian Bahçeleri ve isim kökeni
Matasyon adının kaynağı, 19. yüzyılda Samsun sahil hattında önemli tütün ticareti yapan Matossian ailesine dayanıyor. Ermeni kökenli bu ailenin geniş bahçeleri ve tütün depoları, halk arasında “Matossian Bahçeleri” olarak anılıyordu. Zamanla bu ifade değişime uğrayarak Matasyon haline geldi. Yerel halk, uzun süre bu bölgeyi bu isimle tanımladı ve Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde bile Matasyon adı kullanılmaya devam etti.
Belediyeden ilçeye giden süreç
1990’lı yıllara gelindiğinde bölge, şehirleşmenin hız kazanmasıyla birlikte yeni bir kimlik arayışına girdi. 1994 yılında belediye statüsü kazanan yerleşim, Atakum Belediyesi adıyla resmiyet kazandı. Bu, Matasyon adının resmi kayıtlardan silinmesinin de başlangıcı oldu. Atakum adı, hem Türkçe’ye daha uygun hem de sahil kimliğini yansıtan bir isim olarak benimsendi. 22 Mart 2008 tarihinde çıkarılan 5747 sayılı yasa ile Atakum, Samsun’un merkez ilçesinden ayrılarak müstakil bir ilçe haline geldi. 2013 yılında ise büyükşehir yasasıyla birlikte köylerin mahalleye dönüştürülmesi sonucunda Atakum’un sınırları genişledi. Artık yalnızca bir sahil kasabası değil, aynı zamanda kırsal yapıları da barındıran büyük bir ilçe oldu.
Atakum isminin anlamı
Atakum adının kökeni hakkında farklı görüşler bulunuyor. En çok kabul gören yorum, adın “ata” ve “kum” kelimelerinden türediği ve “ataların sahili” ya da “ataların kumsalı” anlamına geldiği yönünde. Diğer bir görüş ise, Matasyon adının zamanla değişime uğrayarak Atakum biçimine dönüştüğü. Halk arasında ayrıca bölgede “Ata Köyü” adlı küçük bir yerleşimden bahsedildiği ve bu adın Atakum’a kaynaklık etmiş olabileceği de anlatılır.
Günümüzde Atakum, Samsun’un sosyal ve kültürel hayatının en canlı merkezlerinden biridir. Karadeniz’in en uzun sahil şeritlerinden birine sahip olan ilçe, bisiklet yolları, kafeleri, sosyal tesisleri ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nin kampüsüyle dikkat çeker. Yaz aylarında Karadeniz turizminin en hareketli noktalarından biri olan Atakum, aynı zamanda göç alan, büyüyen ve gelişen bir yaşam merkezi olarak kentin geleceğine yön veriyor.
Atakum, Samsun’un en yoğun nüfuslu ilçelerinden biridir. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre en son 2024 yılı itibarıyla Atakum’un nüfusu 253 bin 437 kişiye ulaşmıştır. Özellikle üniversite öğrencileri ve iç göçlerle birlikte nüfusu her yıl artış göstermektedir. İlçe, bugün toplamda 56 mahalleden oluşmaktadır. Büyükşehir yasası sonrası köy statüsünde yerleşim kalmamış, tüm köyler mahalleye dönüştürülmüştür. Sahil boyunca gelişen Yeni Mahalle, Körfez, Güzelyalı, Cumhuriyet ve Atakent gibi bölgeler kentin modern yüzünü temsil ederken; iç kesimlerdeki mahalleler ise kırsal özelliklerini korumaya devam etmektedir. Bu durum, Atakum’un hem kent yaşamını hem de kırsal kültürü içinde barındıran çift yönlü bir kimlik kazanmasını sağlamaktadır.
