Günümüzde ise bu görevleri neredeyse tamamen cihazlara devrettik. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, sürekli dijital kaynaklara başvurmanın beynin hafıza kaslarını zayıflattığını, unutkanlık ve “beyin sisi” riskini artırdığını vurguluyor.
Dijital bağımlılık ve genç beyinler
Günümüzde özellikle gençler ellerinden akıllı telefon düşürmüyor. Prof. Dr. Uludüz, ekranların sunduğu hızlı görsellerin ve sürekli değişen uyarıcıların çocuk beyninde yoğun dopamin salgısı tetiklediğini söylüyor. Bu durum, sabır gerektiren kitap okuma, resim yapma veya oyun kurma gibi aktiviteleri sıkıcı hale getiriyor. Sonuç: hayal gücü ve yaratıcılık kasları köreliyor.
Aile içi iletişim de zayıflıyor
Akşam yemeklerinde herkes yan yana otursa da ekranlara dalıyor. Anne sosyal medyaya, baba iş e-postalarına, çocuk oyunlarına odaklanıyor. Bu durum, empati ve sosyal bağları geliştiren beynin devrelerini yeterince çalıştırmıyor. Çocuklar ilgi eksikliği hissediyor, yetişkinler ise birbirine yabancılaşıyor.
Ekran bağımlılığı zihinsel sağlığı tehdit ediyor
Sosyal medya ve dijital içerik kısa süreli haz sağlasa da zamanla bağımlılık döngüsü oluşturuyor. Daha fazla beğeni veya yorum için sürekli içerik tüketimi, dikkat dağınıklığı, kaygı bozukluğu ve yalnızlık gibi psikolojik sorunlara yol açabiliyor. Uzun vadede hafıza, öğrenme ve dikkat süreçleri olumsuz etkileniyor.
Dijital detoks şart
Teknolojiden tamamen uzaklaşmak gerçekçi olmasa da, bilinçli aralıklarla ekran molası vermek beynin dinlenmesini sağlıyor.
Sabahları ilk iş ekrana bakmamak: Zihni berrak başlatır.
Akşam uyumadan en az 1 saat önce ekran kapatma: Uyku hormonlarını düzenler, beynin onarılmasını sağlar.
Haftada bir gün ekranı kısıtlama: Doğa yürüyüşü, kitap okuma, sohbet ve sessizlik, zihni resetler.
Çocuklarla göz teması ve oyun zamanı: Empati devrelerini güçlendirir, aile bağlarını kuvvetlendirir.
Hafıza kasları çalıştırılmalı
Hafıza, tıpkı kaslar gibi; kullanılmazsa körelir. Telefon ve bilgisayarlara aşırı bağımlılık, bilgiyi geçici olarak saklamaya ve öğrenmenin yüzeyselleşmesine yol açıyor. Düzenli zihinsel egzersiz ve cihaz kullanımının bilinçli yönetimi, hafızayı ve odaklanmayı korumanın en etkili yolu.
Ekran bağımlılığı belirtileri
Telefon veya bilgisayar yanınızda olmadığında kaygı veya gerginlik artması. Çocuklarda ağlama krizleri, ergenlerde öfke patlamaları. Yetişkinlerde sürekli eksiklik hissi. Prof. Dr. Uludüz, “Kendi hafızamıza güvenmek yerine sürekli cihazlara başvurmak, uzun vadede dikkatsizlik ve unutkanlık gibi sorunları besler. Beyin sağlığını korumak için dijital detoksu hayatınızın bir parçası haline getirin” diyor.
