Soğuk Savaş’tan Bugüne Hava Savunma Serüveni: Doğuda İran, güneyde Suriye, Irak ve İsrail, kuzeyde ise Rusya-Ukrayna hattı ile çevrili Türkiye, Soğuk Savaş yıllarından itibaren hava savunmasına büyük önem verdi. NATO’nun doğu kanadında yer alan Türkiye, ilk olarak özellikle boğazları korumak için ABD yapımı Nike-Hercules füzelerini envanterine ekledi. Bunu Hawk füzeleri, radarlar ve NATO komuta kontrol sistemleri takip etti. 1990’ların başında düşük irtifa tehditlerine karşı omuzdan atılan Stinger füzeleri hizmete girdi. Türkiye’nin karşılaştığı ilk büyük füze tehdidi 1991 Körfez Savaşı sırasında Irak’ın fırlattığı Scud füzeleri oldu; o dönemde Türkiye’ye ilk kez Patriot bataryaları yerleştirildi.
2012’de Suriye’deki iç savaş ve Beşşar Esad rejiminin baskısı sonrası, NATO emriyle tekrar Patriot bataryaları konuşlandırıldı. İspanya, İtalya, Hollanda, Almanya ve ABD sistemleri, Suriye sınırındaki Türk şehirlerini korudu. 2013’te açılan yerli hava savunma sistemi ihalesinde Çin yapımı FD-2000 seçildi, ancak Amerikan yaptırımları ve NATO itirazları yüzünden 2015’te iptal edildi.
Rus S-400 ve NATO Gerilimi: Türkiye, siyasi ve teknoloji paylaşımı kısıtlamaları nedeniyle ihtiyacını müttefiklerinden karşılayamayınca rotasını Rusya’ya çevirdi. 2017’de Rusya ile S-400 hava savunma sistemi alımı için anlaşma yapıldı ve sistem 2019’da Ankara’ya ulaştı. Bu tercih, ABD’nin Türkiye’ye yaptırım uygulamasına ve Türkiye’nin ABD yapımı F-35 savaş uçağı programından çıkarılmasına yol açtı. S-400, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin en uzun menzilli hava savunma sistemi oldu: Kullandığı füzeye göre 40–400 km menzil, 600 km’ye kadar radar tespit mesafesi var; aynı anda 80 hedefi takip edebiliyor ve bu hedeflerin 36’sına füze atışı yapabiliyor. S-400, savaş uçakları, seyir ve balistik füzeler ile İHA’lara karşı 30 km yüksekliğe kadar savunma sağlıyor. Ancak NATO’nun entegre komuta-kontrol ağına bağlanamıyor; bağımsız çalışıyor. Uzmanlar, “Tüm hava savunma sistemlerine, uzaktaki tehditler için erken uyarı sağlayacak bir ağ kurulmalı. Tehlike yaklaştıkça farklı silah sistemleri en uzun menzilden en kısa menzile kademeli şekilde devreye girmeli” diyor.
Milli Sistemler – SİPER, HİSAR, KORKUT, ÇELİK KUBBE: Türkiye, yerli mühendislik projeleriyle hava savunmasını çok katmanlı hale getirmeye çalışıyor:
SİPER: ASELSAN, ROKETSAN ve TÜBİTAK SAGE işbirliğiyle geliştirilen, uzun menzilli milli sistemdir. Menzili 100 km’nin üzerinde; 20 km yüksekliğe kadar hedef vurabiliyor. Radar menzili 450 km, aynı anda 20 hedefi takip edebiliyor. 2024’te testleri tamamlandı ve ilk üniteleri TSK envanterine girdi. SİPER-2 ve SİPER-3 versiyonları daha uzun menzil ve yüksek irtifa için test ediliyor; sonraki versiyonlar kısa/orta menzilli balistik ve hipersonik füzelere karşı tam entegre savunma sağlayacak şekilde geliştirilecek.
HİSAR-A / HİSAR-O: Kısa ve orta menzilli yerli hava savunma sistemleri. ASELSAN ve ROKETSAN tarafından üretiliyor. HİSAR-A, İHA, seyir füzesi ve helikopter gibi alçak irtifa tehditlerine karşı 5 km’ye kadar koruma sunuyor ve taktik birliklerin savunmasında kullanılıyor. HİSAR-O ise 15 km’ye kadar irtifada savunma sağlıyor, askeri üs ve kritik tesisleri koruyor.
KORKUT: Yerli alçak irtifa topçu sistemi olarak yıllardır görev yapıyor. 35 mm’lik parçalanmış mühimmat kullanan KORKUT, özellikle İHA ve drone’lara karşı kara birlikleri ve konvoyları korumaya yönelik mobil bir sistem.
ÇELİK KUBBE: Geliştirilme aşamasındaki entegre hava savunma ağı projesi. Düşük, orta ve yüksek irtifa sistemlerini tek bir çatı altında birleştirerek tüm savunma katmanları arasında koordinasyon sağlayacak bir komuta sistemi oluşturmayı hedefliyor.
Türkiye bu çok katmanlı sistem ağıyla hava sahası korumasını güçlendirmeye çalışıyor. Mevcut S-400 bataryaları Ankara’da konuşlu; SİPER, HİSAR ve diğer yerli projeler tamamlandığında, Türkiye’nin hava savunmasında kapsamlı bir entegrasyon ve güç artışı sağlanmış olacak.
Öne Çıkan Türk Hava Savunma Sistemleri: S-400 (400 km menzilli Rus yapımı sistem), SİPER (100+ km menzilli yerli uzun menzilli sistem), HİSAR-A/O (5–15 km menzilli yerli sistemler), KORKUT (alçak irtifa yerli topçu sistemi) ve geliştirilmekte olan Çelik Kubbe (çok katmanlı entegre sistem) hâlihazırda Türkiye hava savunma mimarisinin temel bileşenleri arasında yer alıyor.
