Samsun’un tarihsel gelişimi, sadece binaları ve yolları değil; mezarlık alanlarını da etkiledi. Özellikle 20. yüzyılın ortalarından itibaren hızla artan nüfus ve kentleşme baskısıyla birlikte şehir merkezindeki pek çok mezarlık alanı farklı bölgelere taşındı. Bu değişimler, hem mekânsal hem de kültürel izler bıraktı.
Bir zamanlar Samsun’un önemli noktalarında bulunan mezarlıkların yerine bugün parklar, yollar ya da resmi kurumlar yer alıyor. Bu alanların geçmişte mezarlık olduğu, çoğu zaman kamuoyunun dikkatinden kaçıyor.
Samsun’da Mezarlıkların Geçirdiği Dönüşüm
1. Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi
Samsun şehir merkezindeki Cumhuriyet Meydanı ve çevresi, Osmanlı döneminde mezarlık alanı olarak kullanılıyordu. Şehir planlaması sırasında bu mezarlıklar kaldırıldı ve bölgeye çeşitli kamu yapıları inşa edildi.
2. Saathane Meydanı ve Yakın Çevresi
Bugün ticaretin kalbinin attığı Saathane Meydanı’nın da 19. yüzyılda mezarlık olarak kullanıldığı bilinmektedir. Bu bölgedeki kabirler, şehir merkezinden uzaklaştırılarak bugünkü Asri Mezarlık gibi daha büyük alanlara taşındı.
3. İlkadım İlçesi – Kadıköy Mahallesi
Kadıköy Mahallesi’nde, geçmişte Müslüman ve gayrimüslim topluluklara ait küçük mezarlıklar bulunuyordu. Bu mezarlıkların büyük kısmı imar çalışmaları sırasında kaldırıldı.
4. Gazi Caddesi Üzeri
Bugün yoğun araç trafiğine ev sahipliği yapan Gazi Caddesi’nin bazı bölümlerinde eskiden küçük aile mezarlıkları bulunuyordu. Yol genişletme çalışmalarıyla birlikte bu mezarlıklar da tarihe karıştı.
Mezarlıkların Taşınma Nedenleri
Mezarlıkların taşınma süreçleri çoğunlukla planlı şehirleşme ve altyapı çalışmalarıyla ilgiliydi. İşte bazı başlıca nedenler:
- Şehir merkezinin genişlemesi
- Yol, okul, hastane gibi kamusal yapıların inşası
- Nüfus artışıyla birlikte yeni defin alanı ihtiyacı
- Eski mezar alanlarının çevresel sorunlara neden olması
Günümüzdeki Büyük Mezarlık Alanları
Samsun’da günümüzde defin işlemlerinin sürdüğü büyük mezarlıklar şunlardır:
- Kıranköy Mezarlığı (İlkadım)
- Asri Mezarlık (Canik)
Bu mezarlıklar, geçmişte farklı bölgelerde bulunan mezarların da taşındığı alanlar arasında yer alıyor.
Kültürel Hafıza ve Mekân Kaybı
Mezarlıkların taşınması sadece fiziki bir değişim değil, aynı zamanda kültürel hafızanın da kaybı anlamına geliyor. Yerinden edilen kabirler, halkın belleğinde zamanla silikleşiyor. Bu nedenle geçmişteki mezarlık yerlerinin tespiti ve kayıt altına alınması, tarih bilinci açısından önem taşıyor.
