Bir zamanlar farklı etnik ve dini toplulukların bir arada yaşadığı Samsun, Rum ve Ermeni mimarisinin izlerini günümüze kadar taşıyan nadir Karadeniz şehirlerinden biri. Gözlerden uzak mahallelerde sessizce varlığını sürdüren taş evler, kiliseler ve sivil mimari örnekleri, kentin çokkültürlü geçmişini gözler önüne seriyor.
Taş Duvarların Ardındaki Tarih
yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında Samsun’un Terme, Bafra, Vezirköprü ve merkez ilçelerinde yoğun olarak yaşayan Rum ve Ermeni toplulukları, kendilerine özgü mimari anlayışlarıyla çeşitli yapılar inşa etti. Kesme taştan yapılmış bu yapılar, sağlamlıklarıyla dikkat çekerken, estetik detaylarıyla da dönem mimarisini yansıtıyor.
Bu evlerin pek çoğu 2-3 katlı, dik çatılı ve yüksek tavanlı yapılar olup taş duvar işçiliği, ahşap cumbalar ve kemerli pencereler gibi detaylarla öne çıkar. Bazıları sivil konut olarak kullanılmaya devam ederken, bir kısmı ise kaderine terk edilmiş durumda.
Unutulmuş Kiliseler: Sessiz Şahitler
Samsun merkez başta olmak üzere Tekkeköy, Havza ve Ladik gibi ilçelerde, Rum ve Ermeni topluluklarına ait kiliseler yer almakta. Bu yapıların bir kısmı zamanla cami, depo veya başka bir işlevle kullanılmaya başlanmış; bir kısmı ise harabe halinde bulunuyor.
- St. Nikolas Kilisesi (Tekkeköy): 19. yüzyıl sonlarında inşa edilen kilise, mimari açıdan hâlâ dikkat çekici.
- Bafra Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi: 1915 öncesine tarihlenen yapı, mimari özgünlüğünü büyük ölçüde korumuş durumda.
- Ladik Taş Kilise: Köy yerleşkesi içinde yer alan yapı, zamanla tahrip olmuş ancak izleri hâlâ belirgin.
Samsun’un Mahallelerinde Gizli Kalmış Miras
Bu mimari yapıların çoğu, Samsun’un merkez ilçelerinde yer alan eski Rum ve Ermeni mahallelerinde yoğunlaşıyor. Öne çıkan bazı yerleşim alanları:
- Kadıköy Mahallesi (İlkadım): Taş ev örnekleriyle dikkat çekiyor.
- Baruthane ve Zeytinlik Mahalleleri: Cumbalı, kagir evlerin hâlâ ayakta olduğu sokaklar mevcut.
- Vezirköprü Merkez: Ahşap-taş karışımı evlerle geçmişin izlerini taşıyor.
Koruma Altına Alınan Yapılar
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı envanterlerde yer alan bazı taş evler ve kiliseler, tescillenmiş kültürel varlık statüsüne sahip. Ancak pek çoğu henüz bu kapsama alınmamış durumda. Hem yerel yönetimler hem de sivil toplum kuruluşları, bu mimari mirasın korunması için çalışmalar yürütüyor.
Samsun’da Rum ve Ermeni Mimarisine Ait Öne Çıkan Yapılar
- Tekkeköy St. Nikolas Kilisesi
- Bafra Ermeni Kilisesi
- Kadıköy Mahallesi Taş Konakları
- Ladik Köy Evleri
- Vezirköprü Geleneksel Ahşap Evler
Daha fazla Samsun Haber için tıklayınız.
