Samsun’un Ladik, Vezirköprü, Havza gibi ilçelerinde bir zamanlar köy düğünlerinin, yayla şenliklerinin baş tacı olan yerel halk dansları, artık sadece yaşlıların hafızasında yaşıyor. "Düz Horon", "Yayla Oyunu", "Kız Oyunu", "Çiftetelli" gibi isimlerle anılan bu danslar, popüler kültürün dayattığı Kolbastı ve Çökertme gibi oyunların gölgesinde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Kolbastı ve Çökertme Neden Bu Kadar Yaygın?
Çökertme Ege kökenli, Kolbastı ise Trabzon merkezli bir oyun. Ancak Samsun’da her düğünde bu iki oyun mutlaka çalınıyor. Çünkü gençler artık görsel medyada ne izliyorsa onu istiyor. TikTok videoları, televizyon programları, diziler ve düğün salonlarının dayattığı playlistler yüzünden yerel danslar zamanla sahneden siliniyor. Bu değişim sadece dansı değil, kültürü de eritiyor.
Samsun’un Özgün Oyunları Nelerdi?
Samsun’un farklı ilçelerinde geçmişte oynanan ama şimdi unutulmaya yüz tutan bazı yerel danslar:
- Düz Horon: Trabzon’daki horondan farklı olarak daha yavaş, ritmik ve düzenlidir. Özellikle Alaçam ve Bafra’da oynanırdı.
- Yayla Oyunu: Genellikle yaz şenliklerinde, kadınlar arasında oynanırdı. Kol hareketleri ön plandadır.
- Kız Oyunu: Evlilik çağına gelen kızların özel günlerde oynadığı oyun. Hem sosyal hem kültürel bir mesaj taşır.
- Çiftetelli’nin Samsun Varyantı: Batı Trakya’dan göç edenlerin etkisiyle şekillenmiş farklı bir versiyonu vardı.
Köylerde Kalan Son Hatıralar
Bugün bazı köylerde hâlâ yaşlılar arasında bu danslar biliniyor ama genç nesillerin ilgisi neredeyse yok. Eskiden düğünlerde davul-zurna eşliğinde yapılan oyunlar, şimdi yerini DJ’lere ve USB bellekten çalan müziklere bırakmış durumda.
Dansın Yok Oluşu, Kültürün Sessiz Ölümü
Yerel halk oyunlarının yok olması demek, sadece bir eğlence türünün kaybı değil; aynı zamanda halkın kimliğini, yaşanmışlıklarını, toplumsal kodlarını kaybetmesi demek. Bu dansların içinde sadece ritim değil; aşk, hüzün, direniş ve dayanışma da var. Her figür, geçmişe tutulan bir ayna.
Yerel Dansları Nasıl Kurtarabiliriz?
- Belediyeler ve STK’lar öncülüğünde halk oyunları kursları açılmalı.
- Köylerde yaşayan yaşlılar kayıt altına alınmalı, danslar belgeselleştirilip arşivlenmeli.
- Okullarda seçmeli ders olarak yerel dans eğitimi verilmeli.
- Yerel festivallerde bu danslara özel alanlar açılmalı.
Sonuç: Sadece Horon Değil, Samsun’un Kendi Ritimleri Var
Samsun’un halk oyunları sadece horon ve Kolbastı’yla sınırlı değil. Bu şehir, kültürel bir zenginlik barındırıyor ama ilgisizlikten dolayı bu zenginlik hızla kayboluyor. Bu yazı, Samsun’un kaybolan ritimlerine bir not düşmek, belki de yeniden hatırlamak isteyenlere yol göstermek için burada. Unutmadan: Dans eden bir toplum, geçmişiyle bağ kuran bir toplumdur.
