Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili olmasının yanı sıra gölleri, nehirleri ve iç denizleriyle de zengin bir su ürünleri potansiyeline sahiptir. Bu coğrafi ayrıcalık, yılın her döneminde farklı balık türlerinin sofralara ulaşmasını sağlamaktadır. Ancak balığın en sağlıklı şekilde tüketilebilmesi için doğru mevsimde avlanmış olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Balığın mevsimi, hem besin değerini hem de fiyatını doğrudan etkilemektedir. Yanlış zamanda yakalanan ya da tüketilen balık, kalite açısından beklentiyi karşılamadığı gibi ekolojik dengeye de zarar verebilmektedir. İşte Türkiye’de ay ay hangi balıkların tüketildiğini gösteren rehber…
Sonbaharda balık bolluğu “Palamut ve lüfer zamanı”
Balık sezonu resmi olarak eylül ayında açılıyor. Yaz boyunca üreme sürecinde olan balıklar bu dönemde yağlanmaya başlıyor. Eylül ile birlikte tezgâhlarda en çok görülen türlerden biri palamuttur. Karadeniz’den Marmara’ya göç eden palamut, eylül ve ekim aylarında bol miktarda avlanmaktadır. Ekim ve kasım aylarında lüferin avı artıyor. İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’nde yoğun olarak avlanan lüfer, kasım ayında en çok tüketilen balıklardan biridir. Aynı dönemde hamsi de tezgâhlarda görülmeye başlar. Kasım ayı itibarıyla bollaşan hamsi, şubat sonuna kadar tüketilmeye devam etmektedir.
Kış aylarında sofraların yıldızı hamsi ve uskumru
Aralık ayıyla birlikte balık sezonu hareketlenmektedir. Hamsi bu dönemde en yoğun avlanan türlerden biridir. Karadeniz kıyılarında bol miktarda av veren hamsi, fiyatının da düşmesiyle kış aylarının en çok tercih edilen balığı haline gelmektedir. Bunun yanı sıra uskumru da kış aylarında öne çıkar. Özellikle aralık ve ocak aylarında yağlanan uskumru bu dönemde tezgâhlarda sıkça yer almaktadır. Kış aylarında çinekop ve sarıkanat da tüketimi artan türler arasındadır. Lüferin küçük boyları olan bu balıklar ocak ve şubat aylarında daha fazla görülür. Mezgit ise özellikle ocak ayında yoğun şekilde avlanmaktadır.
İlkbaharın özel tatları “Kalkan ve barbun lezzeti”
Mart ayı, balık çeşitliliğinin azaldığı bir dönemdir. Bu aylarda istavrit avcılığı sürerken, fiyatı daha uygun olması nedeniyle tercih edilmektedir. Mezgit de mart ve nisan aylarında tezgâhlarda yer almaya devam eder. Bu dönemin en dikkat çeken balığı kalkandır. Özellikle Karadeniz’de mart ve nisan aylarında avlanan kalkan, ilkbaharda öne çıkan balıklardan biridir. Nisan ve mayıs aylarında barbun ve tekir de daha fazla görülür. Ege ve Akdeniz kıyılarında avlanan bu türler, bahar aylarında tüketilen balıklar arasında yer almaktadır.
Yazın balık tercihi “Levrek ve çipura”
Haziran ayıyla birlikte balıkların üreme süreci başladığından av yasağı uygulanmaktadır. Bu nedenle yaz aylarında doğal deniz balıkları daha az bulunur. Ancak çiftlik üretimi sayesinde levrek ve çipura yılın her döneminde tezgâhlarda yer almaktadır. Haziran ve temmuz aylarında Ege kıyılarında barbun ve tekir sınırlı miktarda avlanır. Ağustos ayıyla birlikte yeni balık sezonuna hazırlık yapılırken, bu dönemde tezgâhlarda daha çok çiftlik balıkları bulunmaktadır.
Mevsiminde balık tüketmenin sağlık ve doğaya katkısı
Uzmanlara göre balığın mevsiminde tüketilmesi, hem sağlık hem de ekolojik denge açısından önemlidir. Mevsiminde avlanan balık omega-3 yağ asidi, D vitamini ve protein açısından daha yüksek değerlere sahiptir. Ayrıca doğada dengeyi korumak için balıkların üreme dönemlerinde tüketilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu nedenle Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen av yasaklarına dikkat edilmesi hem bireysel sağlık hem de çevresel sürdürülebilirlik için önemlidir.
Taze balık seçmenin püf noktaları
Balığı mevsiminde tüketmenin yanı sıra taze almak da önemlidir. Balık alırken gözlerinin parlak ve dışa dönük olmasına, solungaçlarının kırmızı renkte bulunmasına dikkat edilmelidir. Etinin sert ve diri olması, parmakla bastırıldığında iz bırakmaması gerekir. Ayrıca ağır kokuya sahip balıkların tercih edilmemesi gerektiği belirtilmektedir.
Türkiye’de balık kültürü ve sofraların vazgeçilmezi
Türkiye’de balık, kültürün ve beslenme alışkanlıklarının önemli bir parçasıdır. Karadeniz’de hamsi çeşitli yemeklerde kullanılırken, Ege’de barbun ve çipura, Marmara’da ise lüfer tüketimi öne çıkmaktadır. Balık sezonlarının açılışı bazı bölgelerde şenliklerle kutlanmaktadır. Özellikle Karadeniz’de düzenlenen hamsi festivalleri, balığın sosyal yaşamda da önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.
Doğru zamanda, doğru balık
Türkiye’de balık sezonu eylülde başlamaktadır. Sonbaharda palamut ve lüfer, kışın hamsi ve uskumru, ilkbaharda kalkan ve barbun, yazın ise çiftlik üretimiyle levrek ve çipura daha çok tüketilmektedir. Uzmanlar, balığın mevsiminde tüketilmesinin sağlık ve çevresel sürdürülebilirlik açısından önemini vurgulamaktadır.
