Rüyalar, insan hayatında derin izler bırakan, uyandıktan sonra bile zihni meşgul etmeye devam eden yaşantılar. İslam inancına göre rüya; sadece uyku sırasında görülen görüntülerden ibaret değil, kimi zaman ruhun derinliklerinden gelen bir işaret, bir müjde ya da uyarı olarak da değerlendiriliyor. Bu yüzden rüyalar, İslam geleneğinde hem bireysel hem de manevi hayatla iç içe geçmiş özel bir yere sahip.
Kur’an’da ve peygamberlerde rüyanın yeri
Kur’an-ı Kerim’de Hz. Yusuf’un rüyaları ve rüya tabirleri geniş yer bulur. Hz. Yakup’un oğluyla ilgili işaret taşıyan rüyası, Hz. İbrahim’in oğlunu kurban ettiğini gördüğü rüya gibi örnekler; rüyanın İslam’da sıradan bir görüntü değil, hakikatin bir yansıması olabileceğini gösterir. Bu kıssalar, rüyanın bazen kaderle, bazen de ilahi imtihanla bağlantılı olabileceğine işaret eder.
Peygamber Efendimiz’in rüyaları üçe ayırması
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) rüyalarla ilgili hadislerinde rüyalar üç ana başlıkta toplanır:
-
Allah’tan müjde olan sâlih rüyalar
-
Şeytanın karıştırdığı korkutucu, huzursuz edici rüyalar
-
Kişinin kendi nefsinden, düşüncelerinden doğan sıradan rüyalar
Bu tasnif, rüyanın kaynağını ayırt etmek açısından Müslümanlar için bir rehber niteliği taşır. İslam alimleri, anlamı ağır ve etkili rüyaların bu çerçeveye göre değerlendirilmesi gerektiğini belirtir.
Sâlih rüyalar: Huzur veren ilahi işaretler
İslam’da “sâlih” veya “sadık” rüya, Allah’tan gelen müjde kabul edilir. Bu tür rüyalar genellikle berrak, anlaşılır ve kalpte ferahlık bırakır. Kişi uyandığında rüyasını net hatırlar, rüya karışık ve dağınık değildir. İslam alimlerine göre bu rüyalar, kulun ruhunun dünyasal gürültüden arınıp daha saf bir hale geldiği anlarda, ilahi bir esintiyle buluşması şeklinde yorumlanır.
Korkutucu ve karanlık rüyalar: Şeytanî ve vesvese kaynaklı rüyalar
Düşme hissi, kovalanma, karanlık ve kaotik sahneler içeren rüyalar, çoğu zaman “şeytanî rüya” olarak tanımlanır. İslam inancına göre bu rüyalar gerçek bir mesaj taşımaktan çok, kişiyi korkutmak, huzursuz etmek ve vesvese vermek amacıyla gelir. Bu tür rüyalar görüldüğünde:
-
Kimseye anlatmamak,
-
Allah’a sığınmak,
-
Mümkünse abdest alıp dua veya namazla meşgul olmak
tavsiye edilir. Böylece kişi, rüyanın psikolojik ve manevi baskısından korunmuş olur.
Günlük hayatın yansıması olan rüyalar
İslam alimleri, bazı rüyaların özel bir manevi anlam taşımadığını, daha çok insanın günlük meşguliyetlerinin bir uzantısı olduğunu da vurgular. Gün boyu yoğun stres yaşayan, sınava hazırlanan, belli bir konuyu dert eden ya da fizyolojik ihtiyacı olan kişinin rüyasında bunları görmesi, zihnin kendini boşaltma biçimi olarak yorumlanır. Bu tür rüyalar için özel tabir aramaya gerek görülmez.
Rüya tabiri neden hassas bir konudur?
İslam tarihinde rüya tabiri, hafife alınan bir konu olmamış; bilakis derin bir ilim alanı olarak görülmüştür. Hz. Yusuf’un rüya yorumlaması bunun en çarpıcı örneğidir. Ancak rüyanın:
-
Sembollerle konuşması,
-
Aynı rüyanın farklı kişiler için farklı anlamlar taşıyabilmesi,
-
Rüyayı görenin karakteri, ruh hali ve yaşadığı şartların etkili olması
gibi sebepler, tabiri zor ve hassas bir hale getirir. Bu yüzden rüyaların rastgele kişilere anlatılması, “herkesin kafasına göre tabir yapması” doğru görülmez. Hadislerde rüyanın “ilk tabire göre gerçekleşme eğilimi” gösterdiği ifade edilir ve bu da ehil olmayan yorumlardan sakınmayı gerektirir.
Rüyalar ve insanın iç dünyası
İslam anlayışına göre rüyalar, insanın ruh dünyasıyla, duygularıyla ve görünmeyen âlemlerle kurduğu ince bir köprüdür. Kimi zaman bastırılmış duygular, kimi zaman fark edilmeyen korkular veya umutlar sembolik görüntülerle rüyada ortaya çıkabilir. Korktuğumuz bir şey cesur bir hayvana, arzuladığımız bir şey parlak bir ışığa, içsel yüklerimiz ise karanlık manzaralara dönüşebilir.
Bu bakış açısıyla rüyalar, ne tamamen yok sayılması gereken, ne de hayatı bütünüyle onlara göre şekillendirecek derecede abartılması gereken olgulardır. İslamiyet, rüyayı ciddiye alır ama onu vahiy gibi bağlayıcı bir kaynak olarak da görmez; dengeyi korumayı öğütler.
