Geçmişte her ilçede, her mahallede rastlanan geleneksel meslekler, Samsun’un sosyal ve ekonomik yaşamında önemli bir rol oynuyordu. Özellikle kırsal bölgelerde tarım ve hayvancılıkla uğraşan halk için semerci, kalaycı ve nalbant gibi ustalar vazgeçilmezdi. Ancak modern yaşamın getirdiği değişimle birlikte bu meslekler birer birer tarihe karıştı. Günümüzde bu meslekleri icra eden kişi sayısı Samsun genelinde yok denecek kadar az.
Semercilik: At ve Katırların Yol Arkadaşıydı
Samsun’un dağlık ve kırsal alanlarında yük taşımacılığı büyük ölçüde at ve katırlarla yapılırdı. Bu hayvanların sırtına özel ölçülerle hazırlanan semerler, ustalık ve el emeğiyle üretilirdi. Kavak, Vezirköprü ve Ayvacık gibi ilçelerde semerciler oldukça aktifti. Ahşap, keçe, deri ve çiviyle yapılan semerler, hayvanların rahat hareket edebilmesi için büyük titizlikle hazırlanırdı.
Günümüzde taşıma araçlarının yaygınlaşmasıyla semere olan ihtiyaç ortadan kalktı. Samsun’da semercilikle uğraşan birkaç yaşlı ustanın dışında bu meslek tamamen unutulmuş durumda.
Kalaycılık: Bakır Kapların Parlayan Günleri
Kalaycılık, Samsun’un eski çarşılarında özellikle mutfak kültürünün ayrılmaz bir parçası olan bakır kapların bakımını sağlamak için yaygındı. Kalaycılar, bakır kapların içini ince bir kalay tabakasıyla kaplayarak hem hijyenik kullanım sağlardı hem de kapların ömrünü uzatırdı.
Bugün inox çelik ve plastik ürünlerin mutfaklara hâkim olmasıyla kalaycılığa olan ihtiyaç büyük oranda ortadan kalktı. İlkadım ve Bafra’da geçmişte yoğun olan bu meslek, yalnızca nostaljik anılarla hatırlanıyor.
Nalbantlık: Tarıma ve Ulaşıma Yön Veren Ustalık
Nalbantlar, at ve katırların tırnak sağlığını korumak için nal takan, bakım yapan ustalardı. Samsun’un Terme, Havza ve Ladik gibi hayvancılıkla öne çıkan bölgelerinde nalbantlık önemli bir iş koluydu. Nalbantlık hem veterinerlik bilgisi hem de demir işçiliği gerektirirdi.
Tarımda makineleşme ve hayvanlı ulaşımın sona ermesiyle nalbantlara duyulan ihtiyaç azaldı. Bugün Samsun’da yalnızca birkaç kırsal noktada nalbantlık bilen yaşlı ustalar kalmış durumda.
Kaybolan Mesleklerin Ortak Yazgısı
Samsun’daki geleneksel mesleklerin unutulmasının ardında yatan temel nedenler şunlardır:
- Tarım ve hayvancılıkta makineleşme
- Hazır ürünlerin ve modern mutfak araçlarının yaygınlaşması
- Genç nesillerin ilgisizliği ve ekonomik getirisinin azalması
- Usta-çırak ilişkisinin kopması
Kültürel Mirasın Korunması Gerekiyor
Bu meslekler sadece bir geçim kaynağı değil, aynı zamanda Samsun’un geçmişini, yaşam tarzını ve kültürel kimliğini yansıtan değerlerdi. Belediyeler ve kültürel dernekler, bu zanaatların belgelenmesi ve yaşatılması için çeşitli çalışmalar yürütmeli. Özellikle müze, belgesel ve eğitim atölyeleriyle unutulan mesleklerin izleri gelecek kuşaklara aktarılabilir.
Daha fazla Samsun Haber için tıklayınız.
