COVID-19 pandemisiyle birlikte tüm dünyada modern aşı teknolojileri hızla gelişti ve bu süreçte en çok konuşulan yöntemlerden biri mRNA aşıları oldu. Geleneksel aşılardan farklı bir mekanizma kullanan mRNA temelli aşılar, hastalık etkeninin tamamı yerine sadece belirli protein bilgilerini vücuda ileterek bağışıklık sisteminin hedefe odaklanmasını sağlıyor. COVID-19’a karşı yaygın olarak kullanılan Pfizer-BioNTech ve Moderna gibi aşılar, bu teknolojinin en bilinen örnekleri arasında yer alıyor.
mRNA aşısı nedir?
mRNA aşıları, hücrelere belirli bir proteini üretme talimatı veren sentetik mRNA molekülleri içerir. Haberci RNA (mRNA), hücrelere virüsün belirli bir proteinini nasıl üreteceklerini öğretir. Hücre bu proteini ürettiğinde bağışıklık sistemi bu yabancı yapıyı tanır ve hastalığa karşı koruyucu bir bağışıklık yanıtı oluşturur. mRNA, vücutta kısa süre kalır ve zamanla tamamen parçalanarak yok olur. Genetik koda eklenmez, DNA’yı değiştirmez ve kalıcı bir genetik etki bırakmaz.
mRNA aşılarının avantajları
mRNA aşıları pek çok açıdan klasik aşılardan farklıdır ve çeşitli avantajlar sunar:
-
Hızlı üretim: Laboratuvar ortamında kısa sürede üretilebilir.
-
Uyarlanabilir teknoloji: Yeni varyantlara göre mRNA dizileri kolayca güncellenebilir.
-
Canlı virüs içermez: Hastalık yapma riski yoktur.
-
Güçlü bağışıklık yanıtı: Hedefe yönelik koruma sağlar.
-
Esneklik: Büyük ölçekli üretim için uygun altyapı sağlar.
Bu özellikler özellikle pandemi döneminde mRNA teknolojisinin önemini artırmıştır.
COVID-19 için kullanılan mRNA aşıları
COVID-19’a karşı geliştirilen ilk mRNA aşıları Pfizer-BioNTech ve Moderna’dır. Bu aşılar, SARS-CoV-2 virüsünün yüzeyinde bulunan spike (S) proteinine ait mRNA bilgisini içerir. Aşı uygulandığında hücreler bu proteini üretir ve bağışıklık sistemi spike proteinini tanıyarak koruyucu antikorlar oluşturur.
Aşılar genellikle:
-
21–28 gün arayla iki doz,
-
Gerekli görülürse hatırlatma dozu şeklinde uygulanır.
mRNA aşılarının yan etkileri nelerdir?
mRNA aşıları genel olarak güvenlidir ve yan etkiler çoğu zaman hafif seyreder.
Sık görülen yan etkiler:
-
Aşı yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık
-
Hafif veya orta şiddette ateş
-
Halsizlik ve yorgunluk
-
Baş ağrısı
-
Kas ve eklem ağrısı
-
Burun akıntısı, tıkanıklık gibi üst solunum yolu belirtileri
Nadir görülen yan etkiler:
-
Alerjik reaksiyonlar
-
Anafilaksi (çok nadir)
Bu nedenle aşı olan kişilerin sağlık kuruluşunda en az 10–30 dakika gözlem altında tutulması önerilir. Hafif yan etkiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Belirtilerin şiddetlenmesi veya alerjik reaksiyon bulgularının görülmesi halinde tıbbi yardım alınmalıdır.
