Et veya süt ürünleri tükettikten birkaç saat sonra aniden başlayan kaşıntı, döküntü, mide bulantısı hatta alerjik şok… Bilim insanları bu beklenmedik reaksiyonların arkasında “alpha-gal” sendromu adı verilen gizemli bir hastalığın olduğunu söylüyor. Üstelik vakalar dünya genelinde giderek artıyor.
Alpha-gal Sendromu Nedir?
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Süda Tekin, bu sendromun literatürde “memeli eti alerjisi” olarak da bilindiğini belirtiyor. Özellikle kırmızı et (sığır, kuzu, domuz) ve süt ürünlerine karşı bağışıklık sisteminde ani tepkiler gelişebiliyor. Hastalığın temel tetikleyicisi ise yıldız kene (lone star tick) olarak bilinen bir türün ısırığı.
Kene tükürüğünde bulunan alpha-gal molekülü kan dolaşımına geçtiğinde bağışıklık sistemi bunu “tehdit” olarak algılıyor. Bu molekül, daha sonra kırmızı et veya süt ürünleri tüketildiğinde vücudun alerjik reaksiyon göstermesine neden oluyor.
Her Kene Isırığı Bu Hastalığı Yapar mı?
Prof. Dr. Tekin, “Her kene ısırığı bu sendroma yol açmaz. Alpha-gal sadece yıldız kenenin tükürüğünde bulunur. Bu nedenle tüm keneler değil, belirli türler hastalığı tetikleyebilir.” diyor.
Amerika’da yapılan çalışmalara göre yalnızca yıldız kene ısırığı değil, bazı diğer kene türlerinin de bu molekülü taşıyabileceği bildirildi. Özellikle Avrupa, Afrika, Güney Amerika ve Asya’daki bazı türlerin risk oluşturabileceği vurgulanıyor.
Bulaşıcı mı?
Uzmanlara göre alpha-gal sendromu kişiden kişiye bulaşmıyor. Yani klasik anlamda bir enfeksiyon değil; tamamen bağışıklık sisteminin verdiği bireysel bir tepki.
Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkıyor?
Alerji ve İmmünoloji Uzmanı Dr. Buket Başa Akdoğan, belirtilerin genellikle et veya süt ürünleri tüketiminden 2 ila 6 saat sonra başladığını söylüyor. Bu da hastalığı diğer gıda alerjilerinden ayıran en kritik farklardan biri.
En sık görülen belirtiler:
Kaşıntı, kızarıklık, ürtiker
Mide ağrısı, bulantı, ishal
Dudak ve boğazda şişme
Gecikmeli alerjik şok (anafilaksi)
Dr. Akdoğan, “Semptomlar hafif kaşıntıdan hayati risk taşıyan şoka kadar değişebilir. Özellikle sakatatlar, yağlı kırmızı et ve tam yağlı süt ürünleri en riskli gıdalar arasında yer alıyor.” dedi.
Türkiye’de Durum Ne?
Türkiye’de alpha-gal sendromuna ilişkin vaka sayıları net olarak bilinmese de uzmanlar Karadeniz Bölgesi’nde daha sık görüldüğünü belirtiyor. Özellikle kene temasının yaygın olduğu Artvin ve çevresinde hastalara tanı konulduğu bildirildi.
Dr. Akdoğan, “Bizim hastalarımızın çoğu Karadeniz’den geliyor. Oral immünoterapi uyguladığımız Artvinli bir hastamız tedavi sonrası kırmızı eti tekrar tüketmeye başladı.” bilgisini paylaştı.
Neden Artıyor?
Uzmanlar, vaka artışında iklim değişikliği ve küresel ısınma faktörlerine dikkat çekiyor. Isı artışı ve vahşi yaşam alanlarının genişlemesi, kenelerin coğrafi dağılımını etkiliyor. Böylece daha önce görülmeyen bölgelerde de risk oluşmaya başlıyor.
Ayrıca sağlık sisteminde farkındalığın düşük olması tanı sürecini geciktiriyor. Amerika’da her yıl 15 bin yeni vaka eklendiği, toplam hasta sayısının ise 450 bini aştığı bildiriliyor.
Tedavisi Var mı?
Şu anda kesin bir tedavi yok. En güvenli yöntem, tetikleyici gıdalardan uzak durmak. Ancak deneyimli alerji uzmanları tarafından uygulanan oral immünoterapi (OIT) ile bazı hastaların kontrollü şekilde kırmızı et tüketimine geri dönebildiği kaydediliyor.
Dr. Akdoğan, “Yeni kene ısırıklarından korunmak çok önemli. Çünkü her yeni ısırık, hassasiyeti artırabiliyor.” uyarısında bulundu.
