Pasifik Okyanusu’nda yalnızca 21 kilometrekarelik bir alanı kaplayan Nauru, bir zamanlar kişi başına düşen gelirle dünya gündeminde yer alıyordu. Fosfat zenginliği sayesinde büyük bir refah yaşayan ada, yıllar içinde ekonomik ve çevresel krizlerle karşı karşıya kaldı. Deniz seviyesinin yükselmesi, kıyı erozyonu ve daralan yaşam alanları, ülkeyi ciddi bir çıkmaza sürükledi.
FOSFATLA GELEN YALNIZLIK
20. yüzyılın başlarında keşfedilen fosfat yatakları, Nauru’nun ekonomik kaderini değiştirdi. Britanya ve Almanya tarafından işletilen madenler, uzun yıllar ada ekonomisinin bel kemiği oldu. Bağımsızlığın ardından fosfat kontrolünü devralan Nauru yönetimi, kısa sürede büyük bir servet biriktirdi.
1980’lerde uluslararası basın, Nauru’yu “dünyanın en küçük ve en zengin demokrasisi” olarak tanımlıyordu. Kişi başına düşen gelir, petrol zengini ülkeleri bile geride bırakıyordu. Ferrari ve Lamborghini gibi lüks spor otomobillerin ithal edildiği, özel jetlerle alışveriş seyahatleri yapıldığı bildiriliyordu. Ancak fosfat rezervlerinin sınırlı olması, refah döneminin kısa sürmesine neden oldu.
FOSFAT TÜKENDİ, EKONOMİ ÇÖKTÜ
1990’lı yıllarla birlikte fosfat kaynakları hızla azaldı. Gelirlerin düşmesi ve plansız harcamalar, ada ekonomisinin çöküşüne yol açtı. 2000’li yılların başında devlet borçlarını ödeyemez hale geldi ve dış yardımlara bağımlı oldu.
Madencilik faaliyetleri adanın yüzeyinin yaklaşık yüzde 80’ini yaşanamaz hâle getirdi. Nüfus, kıyı şeritlerine sıkıştı. Deniz seviyesindeki artış, fırtına dalgaları ve kıyı taşkınları, yaşam alanlarını doğrudan tehdit etmeye başladı. Araştırmalar, Pasifik’te deniz seviyesinin küresel ortalamanın üzerinde yükseldiğini gösteriyor; ada halkı evlerini ve tarım alanlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya.
4 MİLYON TL'YE PASAPORT
Nauru yönetimi, iklim krizine karşı çözüm üretmek amacıyla “yatırımla vatandaşlık” programını hayata geçirdi. Programa katılan kişiler, 105 bin dolar (yaklaşık 4 milyon TL) ödeyerek Nauru pasaportu alabiliyor. Toplanan kaynak, nüfusun yüzde 90’ının daha güvenli bölgelere taşınacağı yeni yerleşim alanlarının oluşturulmasında kullanılacak.
Nauru pasaportu, Birleşik Krallık, Hong Kong, Singapur ve Birleşik Arap Emirlikleri dahil 89 ülkeye vizesiz giriş imkânı sağlıyor. Yetkililer, ağır suç geçmişi olan kişilerin programa kabul edilmeyeceğini ve denetim sürecinin uluslararası kurumlarla birlikte yürütüleceğini belirtti.
